شوشتر؛ پایتخت سازه‌های آبی جهان

شوشتر شهری کوچک اما تاریخی در شمال استان خوزستان است و ۹۰ کیلومتر از اهواز فاصله دارد.

دو رودخانه کارون و دز از این شهر عبور می‌کنند و سازه‌های آبی شوشتر از جمله دیدنی های ایران هستند که در فهرست جهانی یونسکو به ثبت رسیده‌اند.

قدمت این سازه‌های آبی به دوران حکومت داریوش هخامنشی بازمی‌گردد. مردمان آن دوره مجموعه‌ای هوشمند از پل‌ها، کانال‌ها، بند‌ها و تونل‌های بزرگ را برای جهت‌دهی به آب طراحی کرده‌اند.

از جمله مکان‌‌های دیدنی این شهر می‌توان به نهر داریون، برج کلاه فرنگی، آرامگاه یعقوب لیث صفاری، منطقه حفاظت شده کرایی، پل بند لشکر، خانه مستوفی، قلعه سلاسل، پل بند شادروان، خانه معین التجار، باغ خان و مسجد جامع اشاره کرد.

راحت‌ترین راه سفر به این شهر استفاده از قطار است و بهترین زمان سفر به این منطقه اواخر زمستان و اوایل بهار است.

شوشتر در یک نگاه

شوشتر با مساحت ۲۴۳۶ کیلومتر مربع در شمال استان خوزستان قرار دارد و پس از اهواز و دزفول و آبادان، چهارمین شهر پرجمعیت استان است. فاصله‌ی شوشتر تا اهواز ۸۵ کیلومتر، تا تهران ۸۳۱ کیلومتر و تا خلیج فارس ۲۲۲ کیلومتر است. این شهر از زمان ساسانیان تا اوایل دوره‌ی پهلوی همیشه مرکز استان خوزستان بوده ولی بعد از سلطنت رضاخان، اهواز به عنوان مرکز این استان معرفی شد. به دلیل وجود سازه‌های آبی شگفت‌انگیز و زیبای آن، کل شهر شوشتر در میراث جهانی یونسکو ثبت شده است. شهر شوشتر توسط شاخه‌های مختلف رودخانه‌ی کارون به سه منطقه‌ی بافت قدیم، بُلِیتی، و مناطق جدیدِ شمال غربی شهر تقسیم شده‌است. منطقه‌ی بُلِیتی در شرق شاخه‌ی گرگر واقع شده‌است. شوشتر هم مثل بیشتر شهرهای خوزستان تابستان‌های گرم و زمستان‌های معتدل مدیترانه‌ای دارد. شوشتر از لحاظ آثار تاریخی شهرتی جهانی دارد و اگر توانستید در فصل سرما فراغت و تعطیلاتی جور کنید، دیدن از این شهر زیبای تاریحی را بسیار به شما توصیه می‌کنیم.

راه‌های رسیدن به شوشتر

هواپیما: شهر شوشتر خودش فرودگاه ندارد ولی برای دسترسی به شوشتر باید اول با هواپیما به اهواز یا دزفول رفت و از آن‌جا با تاکسی یا اتوبوس به شوشتر رسید. فاصله‌ی فرودگاه اهواز تا شوشتر ۹۰ کیلومتر و فاصله‌ی شوشتر تا فرودگاه دزفول ۶۰ کیلومتر است.

• قطار: خوشبختانه شوشتر به شبکه‌ی ریلی راه‌آهن متصل است و هر روز از تهران و مشهد به مقصد این شهر قطاری حرکت می‌کند.
• اتوبوس: سومین راه دسترسی به این شهر استفاده از اتوبوس بین شهری است که برای فاصله‌های نزدیک‌تر مناسب‌تر است. مثلا مسیر خرم‌آباد به خوزستان نزدیک‌تر از تهران به خوزستان است.
• خودروی شخصی: اگر با خودروی شخصی خودتان سفر می‌کنید از اهواز، دزفول، شوش، هفت‌تپه، چغازنبیل و مسجد سلیمان راه دسترسی به شوشتر دارید. این مسیرها هم بیشتر توصیه می‌شوند:
• اهوازـ شوشتر(۳۹ شمال)
• دزفول ـ شوشتر(۳۹ جنوب)
• مسیر مواصلاتیِ شوش ـ هفت‌تپه ـ چغازنبیل ـ شوشتر
• راه مسجدسلیمان ـ شوشتر

مراکز اقامتی شوشتر

شوشتر مانند باقی شهرهای بزرگ گردشگری ایران، هتل و مرکز اقامتی زیادی ندارد ولی همین تعداد محدود هم کفاف مسافران فعلی‌اش را می‌دهد که آن‌ها ار در فهرست زیر می‌بینید. امیدواریم در آینده امکانات اقامتی این شهر به قدری فراوان و متنوع شوند که بتوانیم در این فهرست هتل‌هایی پرشمار با ستاره‌های مختلف را ردیف کنیم.

• هتل جهان‌گردی شوشتر
• هتل سنتی شوشتر
• هتل فرهنگیان
• مهمان‌پذیر شوشتر

 غذاهای محلی شوشتر

اگر اهل ناخنک زدن و امتحان کردن غذاهای مناطق مختلف باشید، شوشتر هم غذاهای خوشمزه و متنوعی دارد. نان چرب که شوشتری‌ها به عنوان غذای عروسی درست می‌کنند، یکی از غذاهای معروف این شهر است. آَش غُلغُل را برای صبحانه می‌خورند که واقعا لذیذ است. به غیر از این، قلیه به و انار، پلو شوشتری، خورش آلو، دیزی شوشتری و حمیص شوشتری، هم از غذاهای معروف شهر شوشترند که می‌توانید بعضی‌شان را در رستوران موزه‌ی مستوفی این شهر امتحان کنید.

موسیقی در شوشتر

در موسیقی ایرانی گوشه‌ی شوشتری، گوشه‌‌ای است در دستگاه همایون. با هر کدام از دستگاه‌های موسیقی ایرانی یک ردیف محلی در گوشه‌ی شوشتر اجرا می‌شود. اگر یک شوشتریِ صاحب‌صدا و خوش‌آواز برایتان مایه‌ی شوشتری را بخواند، یعنی اصل جنس را شنیده‌اید. در هیچ یک از شهرهای ایران روی دستگاه‌های موسیقی ایران این قدر ردیف محلی ندارند و در هر شهری تنها روی یک یا دو دستگاه از موسیقی ایران ردیف محلی دارند، یعنی آواز محلی را موافق یک یا دو دستگاه می‌خوانند، اما در شوشتر موافق همه‌ی دستگاه‌ها آهنگ محلی دارند.

بیشتر باغبان‌ها، بافنده‌ها، معمارها و بیشتر مردم شوشتر، موسیقی را خوب می‌دانند و آواز محلی را خوب می‌خوانند. قطعه‌ی «بیا تا گل برافشانیم» ساخته‌ی حسین علیزاده و آواز علیرضا افتخاری، آلبوم «راز و نیاز باد صبا» ساخته‌ی حسام‌السلطنه و شعر ملک‌الشعرای بهار و آواز محمدرضا شجریان از آثار معروف این گوشه‌ی موسیقی ایرانی هستند.

سازه‌های آبی شهر شوشتر

طبق حدس باستان‌شناسان دلیل احداث این سازه نیاز به آب برای کشاورزی در دوران هخامنشی بوده است. در این سازه دو نهر گرگر و داریون به دست بشر حفر شده و جاری شده‌اند و ساخت آن‌ها را هم به دوره‌ی هخامنشیان نسبت می‌دهند. گفته می‌شود در دوران ساسانیان تحول عظیمی در این منطقه رخ داده و این مجموعه‌ی بی‌نظیر گسترش یافته است. شوشتری‌ها از این سازه علاوه بر مصارف اقتصادی و کشاورزی و صنعتی، ازا ین خندق به عنوان خندقی دور شهرشان نیز استفاده می‌کردند.

مجموعه «آسیابها و آبشارهای شوشتر» از نمونه‌های بی‌نظیر در این زمینه در سراسر جهان است. این محوطه که برای استفاده‌ی بهینه از آب در دوران گذشته ساخته شده، از تعداد زیادی سد، تونل‌، کانال‌های فرعی و آسیاب‌های آبی تشکیل شده است. اساس کار مجموعه به این صورت است که «سد گرگر» مسیر رودخانه‌ی کارون را مسدود کرده و سطح آب را برای آب‌گیری سه تونلِ حفرشده در تخته‌سنگ‌ها بالا می‌آورد. تونل‌های سه‌گانه آب را ب به کانال‌های متعددی تقسیم می‌کنند که بعد از گرداندن چرخِ آسیاب‌ها، آب به‌صورت آبشارهایی به سمت حوضچه سرازیر می‌شود.

یکی از ویژگی‌های بسیار درخشان این سازه، همسایگی آن با بافت تاریخی شهر شوشتر است. در گذشته این سازه‌ها هم کاربرد اقتصادی و صنعتی داشته‌اند و هم آب آشامیدنی شهر شوشتر را تامین می‌کرده‌اند. ویژگی منحصربه‌فرد دیکر این سازه‌ها این است که آب بعد از عبور از آسیاب‌ها با جاری شدن از تونل‌ها به آبشارهای زیبایی تبدیل می‌شود که جوله‌ی خیره‌کننده‌ای دارند. مجموعه آسیاب‌ها و آبشارهای شوشتر با توجه به زمان ساخت خود از شاهکارهای فنی و مهندسی در جهان است.

صنایع دستی شوشتر

صنایع دستی پررنگ شوشتر بافندگی و منسوجات است. دیبای شوشتری و پرند شوشتری از مشهورترین بافته های صنعتگران شوشتری هستند. پارچه‌بافی، ابریشم‌بافی، کپوبافی، جاجیم‌بافی، معرق ساقه‌ی گندم، فلزکاری از دیگر صنایع دستی این شهرند.

جاهای دیدنی شوشتر

شوشتر به دلیل قدمت و پیشینه‌ی تاریخی کهن و پربارش، نزدیک دو سوم دیدنی‌ها و جاذبه‌های تاریخی استان خوزستان را در خود جای داده است. به غیر از سازه‌های آبی این شهر که شهرت جهانی دارد، می‌توانید در طول سفر هب اسن شهر از این جاذبه‌ها نیز دیدن کنید:

مسجدجامع شوشتر، پل و سد شادروان شوشتر، قلعه‌ی سلاسل، بند میزان، دخمه‌های زرتشتی، کاروانسراهای شوشتر، توکمری، چشمه‌ی سوزنکر، تو عاشقون، بافت قدیم شهر، بند ماهی‌بازان، پل بند لشکر، بند خاک، بند برج عیار، بند شرابدار، پل حاج خدایی، پل باطنی، پل مستوفی، بازار سنتی، پل کابلی شوشتر (اولین پل کابلی ایران و خاورمیانه) و… .

اگر رفتید شوشتر جای ما را هم خالی کنید. اگر در فصل زمستان نرسیدید بروید، عیب ندارد، تا اول اردیبهشت هنوز فرصت دارید.